प्रश्न निर्मिती -श्री.संतोष राऊत
मराठी व्याकरणातील अलंकारिक शब्द याविषयी माहिती:-
अलंकारिक शब्द म्हणजे असे शब्द ज्यांचा अर्थ थेट न होता, त्यांच्याशी संबंधित असलेल्या इतर गोष्टींचा बोध करून देतात. हे शब्द भाषा अधिक रसपूर्ण, प्रभावी आणि आकर्षक बनवतात.
मराठी भाषेत अनेक प्रकारचे अलंकारिक शब्द आहेत, त्यापैकी काही महत्वाचे प्रकार खालीलप्रमाणे:
1) उपमा (Simile): दोन भिन्न गोष्टींच्या समानतेवर आधारित अलंकार.
उदा.
- “तिचे डोळे तारेसारखे चमकतात.” (डोळे आणि तारे यांच्या चमकण्यात समानता)
- “तो सिंहप्रमाणे लढला.” (तो आणि सिंह यांच्या लढण्यात समानता)
2) रूपक (Metaphor): एका वस्तूला दुसऱ्या वस्तूचे नाव देऊन त्यांच्यामध्ये पूर्णपणे तादात्म्य दर्शवणारा अलंकार.
उदा.
- “जीवन हे एक नाटक आहे.” (जीवन आणि नाटक यांच्यामध्ये पूर्णपणे तादात्म्य)
- “वेळ ही नदी आहे.” (वेळ आणि नदी यांच्यामध्ये पूर्णपणे तादात्म्य)
3) उत्प्रेक्षा (Personification): निर्जीव वस्तूंना सजीव मानून त्यांच्याबद्दल बोलणारा अलंकार.
उदा.
- “पावसाने धरतीला पाणी पाजले.” (पावसाला सजीव मानून त्याचे कृत्य)
- “वाऱ्याने झाडं डोलत होती.” (झाडांना सजीव मानून त्यांची हालचाल)
4) अतिशयोक्ती (Hyperbole): वास्तवापेक्षा जास्त किंवा कमी दर्शवून प्रभाव निर्माण करणारा अलंकार.
उदा.
- “मी हजारो पुस्तके वाचली आहेत.” (हजारो पुस्तके वाचणं शक्य नाही)
- “तो जगभर फिरला आहे.” (जगभर फिरणं शक्य नाही)
5) श्रुती (Onomatopoeia): आवाजाचे अनुकरण करणारे शब्द.
उदा.
- “कुकू!” (कोयलेचा आवाज)
- “घुर्र!” (सिंहचा आवाज)
6) विनोद (Irony): विधानाचा अभिव्यक्त केलेला अर्थ त्याच्या उलट असतो.
उदा.
- “किती छान दिसतोस तू! आज तर तू खूप वाईट दिसतोस.” (व्यंग्य)
- “तुम्ही तर खूप हुशार आहात! तुम्हाला हेही माहित नाही का?” (व्यंग्य)
हे काही प्रमुख प्रकारचे अलंकारिक शब्द आहेत. मराठी साहित्यात अलंकारिक शब्दांचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जातो आणि ते भाषेला समृद्ध आणि रसपूर्ण बनवतात.
अतिरिक्त माहिती:
- अलंकारांचे अनेक उपप्रकार आहेत.
- अलंकारांचा वापर केल्याने भाषेतील सौंदर्य आणि प्रभाव वाढतो.
- अलंकारांचा योग्य वापर केल्याने वाचकांवर प्रभाव टाकणे सोपे होते.
मला आशा आहे की ही माहिती तुम्हाला उपयुक्त ठरेल. तुम्हाला अलंकारिक शब्दांबद्दल अधिक माहिती हवी असल्यास, मला नक्की विचारा.
- जिल्हा परिषद शिक्षकांच्या जिल्हांतर्गत बदल्यांबाबतचे वेळापत्रक
- शिष्यवृत्ती परीक्षा आवेदन पत्र भरणे सुरू
- राज्यस्तरीय नवोपक्रम स्पर्धा सन २०२४-२५ चे आयोजन करणेबाबत….
- दर्जेदार व्हिडियो निर्मिती स्पर्धा 2023 तालुका व जिल्हास्तर निकाल
- शिक्षकांसाठी दर्जेदार शैक्षणिक व्हिडिओ निर्मिती स्पर्धा २०२३ राज्यस्तर पुरस्कार प्राप्त उमेदवार यादी
